Wiele osób chwali się, że rozumie język psów czy kotów, natomiast często komunikaty, które przesyłają nam nasze zwierzaki, bywają zupełnie odwrotne do tego, w jaki sposób je interpretujemy. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu.
Chyba najbardziej znany przykładem dotyczy ogona. Popularne jest stwierdzenie, że machanie nim u psa oznacza radość, a u kota niechęć. Tymczasem psy robią to, kiedy są pobudzone, a emocje temu towarzyszące niekoniecznie muszą być pozytywne. W związku z tym zdenerwowany pies również będzie machał ogonem i bynajmniej nie świadczy to o jego przyjacielskości ani o tym, że nic nam nie zrobi.
W przypadku kota dużo zależy od tego, czy zwierzę macha całym ogonem, czy tylko jego końcówką, czy porusza się on rytmicznie i szybko, czy raczej powoli. My ludzie lubimy generalizować, a w przypadku komunikacji bardzo łatwo może to doprowadzić do problemów behawioralnych. Dlaczego? Ponieważ poprawna interpretacja komunikatów ma kluczowe znaczenie dla przebiegu rozmowy, także z naszymi pupilami.
Wyobraź sobie, że jesteś w restauracji za granicą. Nie znasz panującego tam języka, a kelner nie zna polskiego i ledwie mówi po angielsku. Jest to ogromna bariera, która nie pomaga w komunikacji. Nic się nie stanie, jeśli wiesz, co chcesz zamówić, albo widzisz zdjęcia, które możesz wskazać na karcie dań. Problem pojawia się wtedy, gdy masz uczulenie na jakiś składnik, a kelner źle Cię zrozumie iw potrawie znajdzie się coś, co może Cię zaszkodzić. Zatem jeśli źle odczytamy komunikaty psa lub kota, w najlepszym przypadku spowoduje to irytację ze strony zwierzaka, a w najgorszym możemy zostać zaatakowani albo pupil straci do nas zaufanie.
Sygnały u psów i kotów dzielą się na:
– Sygnały uspokajające – to takie sygnały, którymi czworonóg próbuje przekazać informację o tym, że nie chce wchodzić w konflikt i nie stanowi zagrożenia. Wśród nich możemy znaleźć zarówno takie, którymi zwierzę chce przekonać drugiego osobnika o swoich dobrych zamiarach, jak i takie, którymi chce wyrazić, że podejmowane przez niego kroki” są dla niego stresujące, a w związku z tym jest to w pewnym sensie,prośba” o zaprzestanie.
– Sygnały grożące – to grupa sygnałów, które stanowią dla drugiego osobnika jasny przekaz o tym, że jeśli nie zaprzestanie jakiejś czynności, zostanie zaatakowany. Można powiedzieć, że są to swego rodzaju sygnały ostrzegawcze. Jeśli warczenie psa lub syczenie kota odbieramy jako coś nieprzyjemnego, to karanie za tego typu zachowania najczęściej prowadzi do skrócenia łańcucha grożenia o dany sygnał. W konsekwencji sprawiamy, że następnym razem w podobnej sytuacji zwierzę nie ostrzeże, a po prostu nas zaatakuje! W kontaktach między psami sygnały grożące mogą zostać użyte w przypadku próby sił, np. w trakcie konkurowania o partnerkę, zasoby lub przestrzeń.
– Sygnały związane ze strachem – ta grupa sygnałów jest przez zwierzęta używana w sytuacjach, kiedy pojawia się zagrożenie zdrowia lub życia. Nieważne, czy jest to zagrożenie irracjonalne, czy prawdziwe – sygnały u zwierzęcia będą takie same i mogą wiązać się nawet z agresją.
W opisanych grupach sygnałów znajdzie się miejsce dla zachowań agresywnych, dystansujących, związanych z niechęcią i bólem, ale także dla tzw.,,zachowań zgodowych” i innych towarzyszących pozytywnym emocjom. Warto zaznaczyć, że jest to wierzchołek góry lodowej, bo grupa zachowań zawiera w sobie każda nawet kilkadziesiąt różnych komunikatów! Dodatkowe znaczenie mają nie tylko postawa ciała, czy ruchy ogonem, ale także napięcie mięśni oraz mimika, a nawet same spojrzenia naszych pupili.
Zanim jednak przejdziemy do konkretnych sygnałów, koniecznie zapamiętajmy, że zachowania zależą od kontekstu! Co to oznacza? Mniej więcej tyle, że w różnych sytuacjach – pozytywnych lub negatywnych – mogą być użyte dokładnie te same komunikaty, a ich znaczenie będzie zupełnie inne. Przykład: pies może robić ukłon, kiedy chce się pobawić z drugim osobnikiem, ale równie dobrze zmusić go w ten sposób do odejścia. Wszystko zależy od sytuacji i stopnia znajomości zwierząt uczestniczących w rozmowie”. Poniżej omówione zostały przykłady różnych komunikatów u psów i kotów. Zwróć uwagę, że w wykazie zachowań niektóre będą się pojawiać ponownie mimo zmiany kategorii.
Psy
Psia komunikacja jest o wiele bardziej rozwinięta społecznie niż kocia, ponieważ zwierzęta te żyją w grupach socjalnych, gdzie na co dzień wymieniają się potrzebnymi informacjami. W przypadku psów komunikaty nie tylko informują inne osobniki o zamiarach danej jednostki, ale także często służą do zacieśniania więzi rodzinnych.
– Sygnały uspokajające u psów to między innymi: ziewanie, mlaskanie, odwracanie głowy (unikanie kontaktu wzrokowego), mrużenie oczu, oblizywanie nosa, siadanie, kładzenie się, odejście, podchodzenie po łuku do drugiego psa (nie na wprost), wąchanie trawy, ukłon do zabawy, stawanie w bezruchu, oznaczanie terenu (wstęp do spokojnej komunikacji zapachowej).
– Sygnały grożące u psów to między innymi: wpatrywanie się w oczy drugiego osobnika, podchodzenie na wprost z utrzymaniem tzw. postawy wysokiej (klatka piersiowa wypięta, głowa noszona wysoko, uszy na sztorc skierowane do przodu, ciało silnie napięte, ciężar ciała przechylony do przodu), umieszczanie głowy nad ciałem drugiego psa, kładzenie łapy na ciele drugiego psa, oznaczanie terenu (wstęp do komunikacji zapachowej na zasadzie demonstracji siły), ukłon połączony z próbami przepchnięcia drugiego psa, obnażanie zębów, warczenie, machanie sztywno ogonem, doskakiwanie i atak.
– Sygnały związane ze strachem u psów to między innymi: postawa niska z przechyleniem ciężaru ciała na tył (pies stoi nisko na łapach, jest skulony, ogon pod brzuchem, uszy opuszczone i skierowane ku tyłowi), odwracanie głowy z widoczną twardówką (białą częścią oka), odsłanianie brzucha, dyszenie, próby ucieczki, warczenie i atakowanie, a w skrajnych przypadkach nagle niekontrolowane oddanie moczu (czasem kału).
Koty to indywidualiści i chociaż zdarza im się funkcjonować w grupach, jest to rzadkość u kotów domowych. W dziczy jedynym gatunkiem żyjącym stadnie są lwy. Pozostałe kotowate to samotnicy spotykający się tylko w okresie rozrodczym i przebywający w grupie w przypadku matki i młodych albo samych młodych, które, odłączając się od matki, w stadzie mają większą szansę na udane polowanie (np. u gepardów). To oczywiście nie oznacza, że nasze domowe koty nie chcą się z nami komunikować – wręcz przeciwnie!
– Sygnały uspokajające u kota to między innymi: powolne mruganie oczami, oblizywanie nosa lub warg, pozostawanie w bezruchu, powolne ruchy ciała, ziewanie, mrużenie oczu, odwracanie wzroku, głowy lub nawet całego ciała, odejście.
– Sygnały grożące u kota to między innymi: bardzo złożona wokalizacja – syczenie i prychanie (łagodna postać grożenia), buczenie (składające się z bardzo niskich dźwięków, które stają się wyższe wraz ze wzrostem napięcia), głębokie miauczenie, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, przebieranie łapami w miejscu, piloerekcja (nastroszenie sierści na grzbiecie i ogonie), napięcie mięśni pyska i ciała, grożące podbieganie i atakowanie łapami i pyskiem.
– Sygnały związane ze strachem u kota to między innymi: niska postawa, skulenie ciała, ogon pod brzuchem, silne rozszerzenie źrenic, uszy położone po sobie, wokalizacja (jw.), unikanie kontaktu wzrokowego, piloerekcja, wycofanie się, próby ucieczki i chowania się z dala od przeciwnika, a w przypadku braku innego wyjścia – atakowanie łapami i pyskiem.
Czasami przerażony (lub rozdrażniony) kot kładzie się na plecach, aby w przypadku podejścia drugiego osobnika móc bronić się wszystkimi czterema łapami zaopatrzonymi w ostre pazury, a dodatkowo boleśnie kąsać przytrzymanego przeciwnika.
